آکادمی رابعی اخبار ، مقالات ،آثار و برنامه های مهندس حمید رابعی
نوشته های مشابه
مشهد شهری میان دو گسل اصلی کشف رود در شمال و دیگری «سنگ بست-شاندیز» در جنوب است. انرژی ناگهانی و شدیدی که درپی لرزش زمین آزاد شود، در اثر فشار، خود را به سطح خواهد رساند و تخریب بنا‌ها را درپی خواهد داشت؛ به ویژه آنها که روی گسل قرار گرفته‌اند. تحقیقات در همه دنیا نشان داده است که با شناسایی و اقدامات پیشگیرانه، می‌توان میزان تخریب ساختمان‌ها و تلفات جانی ناشی از آن در محدوده گسل را کاهش داد. درحقیقت مهم‌تر از شناسایی محل گسل ها، تعیین حریم آن هاست.
باید از ساخت وساز‌های جدید در حریم پیشگیری کرد یا به سرعت برای ساختمان‌هایی که در گذشته احداث شده‌اند، راه مقاوم سازی و استانداردسازی را در پیش گرفت تا میزان آسیب را کم کند؛ زیرا زمان وقوع زلزله برای هیچ فردی معلوم نیست. در این گزارش، از حریم گسل‌های مشهد، مصوبه شورای عالی معماری وشهرسازی ایران و هشدار‌هایی که باید رعایت شوند، گفته‌ایم. در گزارش‌های بعدی به سراغ ساختمان‌های احداث شده در حریم و شرایط مقاوم سازی آنها خواهیم رفت.
بیمارستانی در حریم گسل نیست
سازمان مدیریت بحران کشور، سال۱۳۹۷ قانونی را مصوب کرد که براساس آن مقرر شد نقشه تدقیق پنج کلان شهر کرج، تهران، مشهد، تبریز و کرمان تهیه شود. پس از آن، شهر مشهد برای اولین بار در سال ۱۳۹۹ دارای نقشه حریم گسل شد و باتوجه به آن نقشه و مطابق با آیین نامه۲۸۰۰ (آیین نامه ایمنی ساختمان‌ها دربرابر زلزله) تأکید شد که ساختمان‌های بسیار مهم نباید روی حریم گسل‌ها ساخته شوند. درحقیقت از آن پس و به استناد نقشه ها، نباید مجوز ساخت وسازی برای ساختمان‌های مهم در این محدوده‌ها صادر شود.
علی بیت اللهی در جایگاه رئیس بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ایران، در گفت وگویی درباره وضعیت ساختمان‌ها در حریم مشهد، با اشاره به تعداد این ساختمان ها، هشدار داده و گفته بود: حدود ۱۵هزار پلاک ساختمانی، بیش از سی مرکز آموزشی شامل مدارس و همچنین دو بیمارستان روی حریم گسل قرار دارد و همه این‌ها به دستگاه‌های اجرایی مربوط اطلاع رسانی شده است.
این آمار درحالی به صورت رسمی اعلام شده است که به گفته او، «باتوجه به مصوبه شورای عالی شهرسازی ومعماری، هدف این است که احداث ساختمان‌های بلندمرتبه -که از آنها به نام برج یاد می‌کنیم- روی حریم گسل‌ها ممنوع شود. همچنین احداث هر نوع ساختمان معمولی بیشتر از هشت طبقه نیز در این محدوده، ممنوع خواهد بود».
آن ساختمان‌ها البته پیش از تصویب نقشه حریم و دستورالعمل ساخت وسازها، بنا شده بود و بدون شک روش دیگری جز مقاوم سازی و ایمن سازی برای آنها وجود ندارد؛ همان روشی که به گفته مهندس محدثه نجفی، معاون شهرسازی ومعماری اداره کل راه وشهرسازی استان، در دستورکار است:
«براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی ومعماری، مقاوم سازی ساختمان‌های حریم گسل در اولویت است. ما یک مصوبه ابلاغی داریم که ملاک عمل، همان است و طرح‌های تفصیلی شهرداری هم به طور کامل برابر آن عمل شده است؛ چه به لحاظ ارتفاع ساختمان و چه به لحاظ استمرار فعالیت؛ مثلا اگر گفته شده است فعالیتی در حریم نباشد، ممنوعیت، اجرا شده است. شورای عالی شهرسازی هم یک دستورالعمل ساخت وساز برای حرایم گسلی دارد که ابلاغ شده است».
او ادامه می‌دهد: از زمان ابلاغ گسل و طرح ها، همه دستورالعمل‌ها اعمال شده است و ساختمان جدیدی در حوزه حریم گسل نداریم. موضوع بعدی، بلندمرتبه سازی است که شهرداری پیگیری آن را آغاز کرده است و باید خارج از حریم گسل باشد. برای ساختمان‌هایی که در آینده ساخته می‌شود، هم قوانینی وجود دارد.
او برخلاف اظهارنظر بیت اللهی درباره دو بیمارستان ساخته شده بر روی حریم گسل‌های مشهد، در این باره این گونه توضیح می‌دهد: براساس بررسی کارشناس مربوط، متوجه شدم بیمارستانی در محدوده حریم گسل وجود ندارد و بیمارستان‌های ولایت و اکبر هم تداخلی با گسل ندارند.
معاون شهرسازی ومعماری اداره کل راه وشهرسازی استان درباره مساحت حریم گسل نیز می‌گوید: درحال حاضر حریمی که در مطالعات تعیین شده است، ۱۵۰متر در هر طرف گسل است. در آن منطقه هم ساخت وساز ممنوع نیست، بلکه باید ارتفاع و مقاومت مشخص داشته باشد یا ساختمان‌های مهم همچون بیمارستان احداث نشود.
نجفی تأکید می‌کند: درحال حاضر گسل‌های مشهد روی بخش‌هایی از وکیل آباد، بولوارهاشمیه و اطراف بولوار نماز، کشیده شده است.
کیفیت نامعلوم مقاوم سازی
می‌گویند اهمیت گسل جنوب مشهد به دلیل تمرکز مهم بخش بلندمرتبه سازی در جنوب است و در قسمت شمال شهر و در حریم گسل کشف رود، ما با معضل بافت فرسوده در مجاورت این گسل مواجه هستیم، درحالی که این گسل‌ها به قول کارشناسان، لرزه زا هستند. از ساختمان‌های احداث شده و سرنوشت آنها پیش از بروز حادثه یاد می‌کنیم؛ زیرا مدیریت بحران در کشور ما به صورتی است که بعد از وقوع بحران، تازه یادمان می‌آید که ساختمانی روی حریم گسل است و ایمن سازی نشده است. به احتمال فراوان پرس وجو از سازمان‌های مختلف درباره مقاوم سازی ساختمان هایشان، راه طولانی و سختی خواهد بود که شاید پاسخ کاملی نداشته باشد، اما مسیر را در ادامه سلسله گزارش‌های پیشین، پی خواهیم گرفت.
ممنوعیت‌های احداث ساختمان روی پهنه‌های گسلی و حریم آن
۱ براساس ضوابط درج شده در آیین نامه ۲۸۰۰، احداث ساختمان‌هایی با درجه اهمیت بسیار بالا روی مراکز درمانی، ایستگاه‌های آتش نشانی، مراکز و تأسیسات آب رسانی، ساختمان‌های نیروگاه‌ها و تأسیسات برق رسانی، برج‌های مراقبت فرودگاه ها، مراکز مخابرات، رادیو و تلویزیون، تأسیسات نظامی و انتظامی، مراکز کمک رسانی و به طورکلی همه مراکزی که در امداد و نجات مؤثر هستند، همچنین ساختمان‌های خطرزا مانند انبار مواد سمی، گاز‌های خطرناک و کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی مضر، ممنوع است.
۲ احداث مدارس، پمپ‌های بنزین و پمپ‌های گاز (سی ان جی) و ایستگاه‌های اصلی مترو بر روی حریم گسل ها، ممنوع است.
۳ احداث ساختمان‌های بلندمرتبه با تعداد طبقات تعریف شده برای هر شهر و بیشتر از آن بر روی حریم و پهنه‌های گسل، ممنوع است.
۲۸۹۳۲ قطعه تعداد قطعات واقع در حریم گسل
۶۳/۱۳۴۳ هکتار مساحت قطعات واقع در حریم گسل
۸۹/۳۹۱ هکتار مساحت قطعات مسکونی واقع در حریم گسل
۲۴۸۲۲ قطعه تعداد قطعات مسکونی واقع در حریم گسل
کاربری مسکونی با ۱۷/۲۹ درصد، بیشترین سهم مساحتی را درمیان سایر کاربری‌های واقع در حریم گسل‌های مشهد دارد.
مساحت کل پهنه واقع در حریم گسل‌های مشهد، ۲۷/۱۷۸۲ هکتار است. این پهنه شامل اراضی خالص و ناخالص شهری است.
اراضی بایر (غیرقابل طبقه‌بندی) در این پهنه، برابر ۷/۲۳ درصد است. این اراضی، قابلیت و پتانسیل توسعه را دارند و در برنامه‌ریزی‌های بعدی، باتوجه‌به قرارگیری در حریم گسل، باید محل توجه قرار گیرند.
محدوده پلاک‌های واقع در حریم درجه‌یک گسل‌های مشهد، براساس نقشه گسل‌های این شهر، طبق مصوبه ۲۶ آبان ۱۳۹۹ شورای‌عالی شهرسازی‌ومعماری تعیین می‌شود. رعایت مفاد آیین‌نامه ۲۸۰۰ و مفاد مصوبه فوق در محدوده پهنه‌های گسلی و حریم آنها، در همه ساخت‌وساز‌ها الزامی است.
