ویدئویی از دیدار سناتور جاش هاولی، دموکرات از میسوری، با مدیرعامل بوئینگ، دیو کالهون، در فضای مجازی منتشر شده است. این جلسه که بر ایمنی و کیفیت هواپیماهای بوئینگ و واکنش این شرکت به حوادث اخیر متمرکز بود، پوشش گستردهای پیدا کرده است. اما آنچه برای نویسنده، که در ایران زندگی میکند، در مورد این جلسه مهم است، نه تنها جزئیات فنی بحثها، بلکه حس پاسخگویی، شفافیت و نظارتی است که یک مقام سیاسی بر یک شرکت بزرگ و قدرتمند در یک سیستم دموکراتیک اعمال میکند. به عنوان یک ایرانی، مشاهده این نوع تعامل سازنده بین سازمانهای نظارتی و بخش خصوصی در یک کشور دیگر، مرا بر آن داشت تا این یادداشت را به اشتراک بگذارم.
متأسفانه، تجربه ما در ایران اغلب متفاوت بوده است و فساد سیستماتیک در شرکتهای دولتی و شبهدولتی به یک مشکل ریشهدار تبدیل شده است که مانع پیشرفت و توسعه پایدار کشور شده است. سناتور هاولی سوالات کلیدی و مهمی را در مورد ایمنی، مدیریت ریسک و فرهنگ سازمانی بوئینگ به شیوهای قاطع و مستدل مطرح کرد. او از آقای کالهون خواست که در قبال قربانیان حوادث و خانوادههای آنها، سهامداران و از همه مهمتر، در قبال اعتماد عمومی پاسخگو باشد. این نوع پاسخگویی و شفافیت چیزی است که در سیستم اداری و اقتصادی ما به شدت کمبود آن احساس میشود. در ایران، شرکتهای دولتی و شبهدولتی به دلیل وابستگی به بودجه عمومی و عدم نظارت کافی، اغلب در معرض فساد و سوءاستفاده قرار دارند.
ساختارهای پیچیده، عدم شفافیت در فرآیندهای مالی و اداری و عدم پاسخگویی به افکار عمومی، زمینه مساعدی را برای رانتخواری، اختلاس و سوء مدیریت فراهم میکند. این امر علاوه بر هدر دادن منابع ملی، اعتماد عمومی به سیستم اداری را تضعیف کرده و پرسنل واجد شرایط و متعهد را دلسرد میکند. مقایسه این دو وضعیت، یعنی نظارت فعال و مسئولانه یک سناتور آمریکایی بر یک شرکت بزرگ با فساد سیستماتیک در شرکتهای دولتی ایران، نقش حیاتی یک سیستم حاکمیتی سالم و شفاف را در تضمین منافع عمومی و توسعه پایدار نشان میدهد.
در یک سیستم سالم، نهادهای نظارتی مستقل و مؤثر، رسانههای آزاد و افکار عمومی آگاه به عنوان اهرمهای قدرتمندی در برابر فساد و سوءاستفاده عمل میکنند. نکته قابل توجه دیگر، تمرکز سناتور هاولی بر فرهنگ سازمانی بوئینگ بود. او از آقای کالهون پرسید که چگونه این شرکت فرهنگ خود را تغییر میدهد تا ایمنی و کیفیت در اولویت قرار گیرند. این سوال اهمیت توجه به ارزشها، اخلاق و فرهنگ سازمانی را در پیشگیری از حوادث و تخلفات برجسته میکند. متأسفانه در بسیاری از شرکتهای دولتی ایران، فرهنگ سازمانی سالم و پاسخگو جای خود را به روابط، درگیریها و منافع شخصی داده است.
بنابراین، برای من، به عنوان یک شهروند ایرانی، بسیار الهامبخش بود که شاهد چنین جلسهای باشم که در آن یک مقام سیاسی با قدرت و جدیت از منافع عمومی و حقوق مردم دفاع میکند. امیدوارم روزی در کشور من، افرادی مانند سناتور هاولی نیز در مناصب مسئولیتی قرار گیرند تا با فساد سیستماتیک در شرکتهای دولتی مبارزه کنند و راه را برای توسعه پایدار و رفاه عمومی هموار سازند. این آرزو فقط یک آرزو نیست، بلکه یک ضرورت برای بقا و پیشرفت ایران است. مبارزه با فساد نیازمند عزم راسخ، برنامههای مدون و پیگیری مستمر است. باید از تجربیات موفق سایر کشورها در این زمینه بهره ببریم و با تقویت نهادهای نظارتی، ارتقای شفافیت و پاسخگویی و آموزش شهروندان، در جهت ایجاد یک نظام حکمرانی سالم و کارآمد گام برداریم. در پایان، امیدوارم این یادداشت بتواند جرقهای در ذهن مخاطبان ایجاد کند و آنها را به تفکر و بحث در مورد راههای مبارزه با فساد و بهبود حکمرانی در ایران ترغیب کند. تنها با مشارکت عمومی و تلاش جمعی است که میتوانیم آیندهای روشنتر و عادلانهتر برای کشورمان رقم بزنیم.